Dik Trom en de molen van Piershil

Dat de molen van Piershil en Dik Trom iets met elkaar gemeen hebben, zal u wellicht verbazen.

Hoofddorp_begraafplaats-de-Iepenhof_nr107_Dirk-David-van-Dijk eaDe gemene deler in dit verhaal, zo zal blijken, is Dirk David van Dijk (Deijk). Tot op heden is er nog weinig onderzoek gedaan naar Van Dijk, die voor het dorp Piershil, toch zo belangrijk is geweest. Hij is namelijk de molenmaker van de in 1845 gebouwde molen Simonia.[1]

Veel details omtrent Van Dijk bleven tot op heden onduidelijk. Uit de archieven van Katwijk zou blijken dat Van Dijk in 1855 een meester molenmaker en timmerman uit Piershil is geweest.[2] De molen in Piershil zou daarmee dus door de dorpsgenoot Van Dijk zijn gemaakt. Een interessante gedachte die om verder onderzoek vroeg. Het blijkt dat hij werd geboren om 18:00 op 9 oktober 1821 te Benthuizen nummer 35 als zoon van Cornelis van D(e)ijk (timmermansknecht) en Aaltje de Lange[3] en overleed op 27 juli 1905 in Haarlemmermeer.[4]

Wanneer hij zich precies gevestigd heeft in Piershil blijft onduidelijk. Als we kijken naar de periode waarin hij werkzaam is geweest in de omgeving van Piershil, zal dit wellicht rond 1845 geweest zijn; het bouwjaar van de molen. Van zijn hand zijn er in totaal een twaalftal bestaande molens bekend, welke gezien kunnen worden als de broertjes en/of zusjes van die in Piershil: Zuidland, De Arend (1844); Piershil, Simonia (1845); Ouddorp, De Hoop (1845); Dirksland, De Eendracht (1846); Ouddorp, De Zwaan (1846); Sint-Annaland, De Vier Winden (1847); Tholen, De Verwachting (1848), Geervliet, De Bernisse Molen (1851); Achthuizen, Windlust (1852); Stellendam, Korenlust (1856); Hoofddorp, Eersteling (1856); Zuid-Beijerland, Landzigt (1857).[5] In dit rijtje is de molen in Piershil dus een van zijn vroegere kunststukken, welke hij op 24-jarige leeftijd voltooide.

Dat Dirk David van Dijk zich rond 1845 in Piershil zal hebben gevestigd wordt verder ondersteund door een tragisch en tegelijkertijd mooi liefdesverhaal. Op 2 oktober 1846 trouwt hij namelijk te Piershil op 24-jarige leeftijd met de destijds 41-jarige Willemijntje Andeweg[6] (Strijen, 6 juni 1805 – Haarlemmermeer, 23 februari 1890)[7]. Het zal haast wel dat zij elkaar hebben leren kennen terwijl hij bezig was aan de molen – de jonge molenmaker die verliefd wordt op een meid uit het dorp. Of Willemijntje familie is van de latere eigenaars van de molen, de familie Andeweg, zal nog moeten blijken, maar de naamsovereenkomst is in ieder geval opvallend te noemen. Willemijntje kende een aantal tragische gebeurtenissen in haar leven, waaronder het overlijden van haar twee eerdere echtgenoten, Wilhelmus Hooghwerff in 1826 te Strijen[8] en Willem van der Stam in 1836 te Piershil[9]. Het geluk lachtte haar toe, toen zij en Dirk in 1846 trouwden. Ze  bleven dan ook de rest van hun leven samen en zij stierf 15 jaar eerder dan Dirk op 84-jarige leeftijd. Er zijn zover bekend geen kinderen uit het huwelijk voortgekomen. Op de begraafplaats de Iepenhof in Hoofddorp wordt hun verhaal symbolisch weergegeven: We zien daar Willemijntje en Dirk samen met een dochter van Willemijntje uit haar tweede huwelijk met Willem van der Stam. Deze dochter was nog geen twee jaar toen haar biologische vader overleed en was twaalf toen Dirk van Dijk haar stiefvader werd.

De Piershilse molenbouwer zat niet stil na zijn huwelijk, de meeste molens van zijn hand zijn na 1846 gebouwd. Een aantal daarvan bouwde hij zelfs op eigen rekening, maar bijna geen bemaalde hij zelf. Hij wordt daarom ook wel de projectontwikkelaar van molens genoemd.[10] De molen van Piershil bemaalde hij naar alle waarschijnlijkheid niet, maar volledig uit te sluiten valt dit niet. Rond 1856 verhuist hij met Willemijntje naar de op 1 juli 1852 drooggevallen Haarlemmermeer. In januari van het jaar 1856 vraagt hij namelijk toestemming aan het gemeentebestuur van het jonge Haarlemmermeer om een korenmolen te bouwen in Hoofddorp.[11] Nog in datzelfde jaar wordt de allereerste molen in die nieuwe polder door Dirk van Dijk gerealiseerd: De Eersteling.[12] Dit is meteen ook een van de laatste molens bekend van zijn hand, alleen die in Zuid-Beijerland is nog van latere datum (1857). Zijn leven neemt na zijn periode in Piershil, waarin hij de meeste van zijn molens bouwde, een andere wending. De molen in Hoofddorp bemaalt hij namelijk wel zelf. Hij wordt van molenbouwer, molenaar. Toevallig of niet -oordeelt u zelf- van al zijn molens lijken die van Piershil en Hoofddorp misschien wel het meeste op elkaar. Het beroep van molenaar oefent hij waarschijnlijk uit tot op hoge leeftijd, want de molen blijft in zijn bezit tot ongeveer 1900 – hij was toen 79.[13] In 1905 overleed Dirk David van Dijk op 83-jarige leeftijd te Haarlemmermeer.

In de kinderboeken over het leven van de jeugdheld Dik Trom, geschreven door Cornelis Johannes Kieviet (1858-1931), leeft Dirk van Dijk echter door. Kieviet baseerde de verhalen van Dik Trom namelijk op zijn eigen leven en ervaringen in het eind 19de en begin 20ste-eeuwse Hoofddorp. Zo spelen alle verhalen zich af in of rond die plaats, woont Dik Trom aan de Hoofdvaart net als Kieviet en heeft de kinderboekenheld ook een timmerman als vader. De veldwachter Flipsen uit de verhalen heeft ook daadwerkelijk bestaan en in Het leven van

Dik_Trom_Marktplein_HoofddorpDik Trom (1e druk 1891) komt ook een molenaar Van Dijk voor. Het is zeer waarschijnlijk dat Dirk van Dijk, molenaar van de Eersteling in die tijd, daarvoor model heeft gestaan.[14] Een bekende scène uit dit verhaal is wanneer de molenaar Van Dijk, Dik Trom uitdaagt om achterwaarts op een ezel te gaan zitten. Deze scène is op meerdere manieren vastgelegd door kunstenaars en is het meest bekende beeld van de jeugdheld. In onder andere het centrum van Hoofddorp is dit tafereel vereeuwigd met een bronzen beeld. In het verhaal schrijft Kieviet verder over Van Dijk: ‘Het was geen vriend van veel woorden. Hij sprak gewoonlijk zeer weinig, maar hij had een goed hart.'[15] Het verhaal dat dus begon met een molenmaker te Piershil die de liefde van zijn leven leerde kennen in een meid uit het dorp, eindigt dus met de vereeuwiging als vriend met een goed hart in de boeken over Dik Trom.

Dit artikel is bijgedragen aan piershil.com door Dusty Jacobs.

[1]    Molendatabase <www.molendatabase.nl> Dossier: Molen Simonia te Piershil

[2]    Molen website Eersteling te Hoofddorp <http://www.eersteling.com/history.html>

[3]    Streekarchief Rijnlands Midden, Geboorteakten Benthuizen 1811-1860. Aktenr. 18. [geboorte] Dirk David van Deijk.

[4]    Noord-Hollands Archief, Gemeente Haarlemmermeer, Burgerlijke stand. Aktenr. 180. [overlijden] Dirk David van Dijk.

[5]    Molendatabase <www.molendatabase.nl> Dossiers van de respectievelijke molens.

[6]    Stadsarchief Dordrecht/DiEP, Gemeente Piershil, Burgerlijke stand. Aktenr. 5. [huwelijk] Dirk David van Dijk & Willemijntje Andeweg.

[7]    Begraafplaatsendatabase <www.online-begraafplaatsen.nl>, Begraafplaats de Iepenhof, Hoofddorp. Begraafplaatsnr. 107.

[8]    Stadsarchief Dordrecht/DiEP, Gemeente Strijen, Burgerlijke stand. Aktenr. 95. [overlijden] Wilhelmus Hooghwerff.

[9]    Stadsarchief Dordrecht/DiEP, Gemeente Piershil, Burgerlijke stand. Aktenr. 10. [overlijden] Willem van der Stam.

[10]  Website molen Achthuizen. <http://www.achthuizenonline.nl/molen-de-windlust>. Artikel uit De Molenaar (83)

[11]  Dirk van Dijk stond in november 1855 nog geregistreerd als meester molenmaker en timmerman te Piershil. [Archief Katwijk. Akte van overdracht erfpacht van J. Zoeter te Oud-Beijerland op D.D. Van Dijk.] Zie: Molen website Eersteling.

[12]  Molen website Eersteling te Hoofddorp <http://www.eersteling.com/history.html>

[13]  Molendatabase <www.molendatabase.nl> Dossiers De Eersteling.

[14]  Zie o.a. <http://www.wikipedia.nl> en <http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/1160-hoofddorp-en-dik-trom.html>

[15]  Kieviet, C. Joh. Het leven van Dik Trom. 2de druk. Alkmaar: P. Kluitman, 1899. p.157. [1ste druk 1891].

Updated: februari 11, 2015 — 9:56 pm
  1. Ook molen Landzicht in Numansdorp werd in 1856 door Dirk David van Dijk gebouwd. De blauwdrukken hiervan bevinden zich nog in het streekmuseum in Heinenoord.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.