Artikel Hoeksche Waard Exclusief lezen: hwe-11-2022-zuid-beijerland-1953
De onderstaande foto’s zijn door mij toegevoegd en maken geen deel uit van de officiële rapportage.
Bron: De Hoeksche Waard, een studie van enkele sociologische en sociaal-psychologische apecten. In opdracht van de Centrale watersnood Commissie der Ned. Hervormde Kerk, uitgevoerd door Stichting voor Practische Psychologische en Paedogogische Arbeid vanwege de Nederlands Hervormde Kerk (Utrecht).
ZUID-BEIJERLAND
Zuid Beijerland hoort met Numansdorp wel tot de ,,jongste” gemeenten van het eiland. Na de bedijking van de polder Groot Zuid Beijerland in 1631 begon ook dit dorp, weer ontstaan uit enige woningen nabij een sluis, zijn ontwikkeling. Evenals Goudswaard ligt Zuid Beijerland vrij geïsoleerd. Het dorp heeft geen eigenlijke kern, het is een lange reeks huizen ter weerszijde van de dijk. De woningtoestanden zijn slecht met de bekende gevolgen
Arbeid:
De bevolking is eenvoudig, er zijn veel landarbeiders, weinig boeren en fabrieksarbeiders vergeleken met de meer Oostelijk gelegen plaatsen. Van de boeren is ± 50% pachtboer, en ±50% eigenaar. Ook zijn er met eigen-_ en gepachte grond. Het verschil eigenaar – pachtboer betekent hier (anders dan in Groningen b.v.) geen standsverschil. De eigenaren van de verpachte gronden waren vroeger veelal de grote heren uit Dordrecht – thans vindt men ze in geheel Nederland. ,,Cromstrijen” is nu een landbouw-grootbedrijf, waar tweehonderd arbeiders werken; de aandelen zijn in verschillende handen. De oorspronkelijke grondbezitters waren vroeger heer en meester; bij hen berustte de rechterlijke macht, enz. In de eerste helft van de vorige eeuw ging de feitelijke macht over in handen van de polderbesturen (litt., zie P.M.H. Welker: „De geschiedenis van Cromstrijen”). Evenals over het algemeen in de Hoekse Waard en zeker in de Westelijke helft, worden veel klachten gehoord over nervositeit, en vermoeidheid; houdingsafwijkingen en platvoeten komen veel voor (zie ook de rapporten van de schoolartsendienst). Zeker is, dat de aard van de arbeid, grof schoeisel en bepaalde voedingsgewoonten hier een rol spelen. Anderzijds is men geneigd te denken aan de gevoelsmatige, naar de mystiek neigende trekken van het godsdienstige leven. Er zijn plannen, de beoefening van heilgymnastiek mogelijk te maken, zoals in Klaaswaal gebeurt.
De O.L.S. heeft momenteel honderdtwintig leerlingen., de Chr.L.S. honderdtweeënnegentig. De verhouding tussen de scholen is goed. Veel arbeiderszoons gaan na de L.S. naar de Lagere Landbouwschool in Klaaswaal. Van de boerenzoons gaan er jaarlijks zes á zeven naar de Rijkslandbouwwinterschool in Dordrecht. De jongere boerenzoons gaan dikwijls naar de H.B.S., omdat zij niet op de boerderij zullen komen. De Chr. L.S. heeft een oudleerlingen-vereniging, die wel lezingen en films organiseert.
Omtrent de kerkelijke toestanden vertelt men, dat deze omstreeks 1860 slecht waren. Het leven van de predikant strekte niet tot voorbeeld, en ook was er, zoals men dat noemde, ,,moderne prediking”. Omstreeks 1860 kreeg de bekende dominee H.J. Budding hier grote invloed. Hij predikte ook meermalen hier en trok veel mensen in de gezelschappen. De toenmalige predikant in de Gereformeerde Kerken keerde zich tegen Budding en zijn invloed. In 1900 kwam er een confessionele predikant die grote invloed had en een goede kern opbouwde, die nu nog werkzaam is. De verhouding Geref.-Herv. werd toen ook beter.
Een uitspraak van één van de predikanten uit die tijd luidt: ”Ik wilde dat al de boeken van de oude schrijvers verbrand waren; ze hebben een verkeerde theologie in de kerk gebracht.” Omstreeks 1920 is er een Geref. Bonds-predikant gekomen. Naar men ons meedeelde, is in Zuid Beijerland nooit een Bondsgemeente geweest en is er nog geen. De gemeente is in feite confessioneel, maar diegenen in de gemeente die voor de Bond voelen, blijken de meest actieve groep te zijn. De gemeente zou voor 40% uit pro-Bonders bestaan en voor 60% de confessionele richting zijn toegedaan. De verhouding in de kerkeraad van Bonds en Confessioneel is 50% – 50%, de Kerkvoogden zijn voor het merendeel Confessioneel. De boerenstand is liberaal, doch niet vrijzinnig. Het zijn niet de trouwste kerkleden; uit deze stand komen dan ook bijna geen kerkeraadsleden. De kerkeraad bestaat vrnl. uit middenstanders; het is ook hier de middenstand, die over het geheel de kerk het trouwst bezoekt. Het kerkbezoek loopt de laatste jaren enigszins terug. Opmerkelijk is, dat bij de biddag voor het gewas ook de buitenkerkelijke boeren komen. De Geref. Kerk is een actieve groep met jeugdwerk, waarmee men vrijwel alle Geref. jongeren bereikt. Zij oefenen dikwijls een bemiddelende functie uit. Zo werd er eens een propagandafilm voor het Groene Kruis in de Geref Kerk gedraaid; in de N.H. Kerk stond men dit niet toe. De kerkelijke situatie buiten de dorpskern: Men is op de Nieuwendijk vrijwel geheel Hervormd geweest, doch de predikant kwam in zijn werk vroeger niet aan deze plaats toe. Men heeft toen eigen predikanten laten komen (o.a. Ds Huisman uit Rotterdam) en de bevolking is er nu voor een groot deel Oud-Geref.
Tiengemeten: Het eiland Tiengemeten telt ongeveer 175 inwoners, waarvan er een 140-tal tot de gemeente Zuid-Beijerland behoren. Het eiland bestaat uit een 9-tal polders met een oppervlakte van 700 ha en verder ruim 300 ha buitenlanden. Door de zeer afgelegen positie van dit eiland, dat zelf geen kerk heeft, komen weinigen naar de kerk in de Hoekse Waard. Do kerk betaalt de veerman voor de overtocht op Zondagmorgen. Men denkt hier vaak zeer „liberaal” over de kerk: ”Ze is nuttig, want ze spaart politie uit.”
Politiek: De A.R. verliest haar Hervormde leden (zie tabel 14). De lijst, voor de gemeenteraadsverkiezingen ingediend, vermeldde onlangs 3 Geref. als de eerste drie candidaten op de lijst. Blijkbaar zijn dus vnl. de Geref. Kerkleden op de A.R. georiënteerd. Er is een oplevende propaganda-activiteit voor de C.H. Nieuwendijk en een kern in het dorp stemmen S.G.P., de boeren over het algemeen V.V.D. Zoals blijkt, neemt de P.v.d.A. zeer toe. De Geref. Gemeente te Zuid Beijerland is in 1950 geïnstitueerd. Ze is, evenals alle Geref. Gemeenten in de Hoekse Waard, een leesgemeente, al komen er door de week wel eens predikanten van elders preken. Samen met de Geref. Gemeente van Klaaswaal (waar men vóór 1950 kerkte), telde men 99 leden en 160 doopleden. Het totaal aantal is van 1948 – 1953 toegenomen van 100 tot 259.
Het verenigingsleven heeft een moeilijk bestaan in Zuid-Beijerland. Samen werken, zich gezamenlijk ergens voor inspannen blijkt niet gemakkelijk te kunnen. Dit moge blijken uit het feit, dat men niet kan komen tot een gezamenlijk jeugdgebouw, niet tot een betere kleuterschool (de huidige zal wel spoedig afgekeurd worden). Sprekers van buitenaf trekken weinig belangstelling. Eenmaal heeft b.v. zo’n spreker zijn causerie gestaakt, omdat hij met pepermuntjes gegooid werd. Voor het jeugdwerk ontbreekt het aan de mensen met voldoende tijd en inzicht. Er zijn slechts enkele „doorzetters”, door wie b.v. de padvinderij opgezet werd. De jeugd gaat vrij veel naar het dichtbij gelegen Klaaswaal, toen de burgemeester daar verordende dat de café’s om 10 uur gesloten moesten zijn, kwam men nog later thuis, omdat men dan na tienen nog even in Numansdorp ging kijken. Er is een muziekvereniging ,,Crescendo” met 30 leden, een zangvereniging ,,Hosanna” met 25 leden en een Mondaccordeonvereniging ,Bravo”, die voor het merendeel uit landarbeiders bestaat.
In 1947 richtte men een korfbalclub op. Deze nam in aantal leden af, toen er een voetbalclub en een gymnastiekvereniging bijkwamen. De voetbalvereniging ,,Hercules” telt 60 leden en speelt op Zaterdagmiddag. Uitgaande van een afdeling van Volksonderwijs was er een toneelgroepje, dameskoor, breiclub en een reisclub. Er is een afdeling van de padvinderij. Deze neemt niet zozeer toe in ledental, maar wat er is, gaat goed. Bij de oprichting zijn er enige moeilijkheden geweest rond de vraag: “Moet dit een ,,gesloten” of een ,,open” groep zijn?” De Geref. pleitten voor een gesloten groep. Het is nu een open groep geworden. Zowel kinderen van Geref. als van Herv. ouders nemen er aan deel. De clubs tellen thans 24 kabouters en 12 welpen.
Van het N.H. jeugdwerk gaat weinig uit. De jeugdcommissie ziet vaak geen kans, de afgevaardigden van de verenigingen bij elkaar te krijgen. De C.J.M.V. heeft een knapenvereniging (12 tot 16 jaar) met 25 leden en een jongelingsvereniging (16 jaar en ouder) met plm. 10 leden. Tussen deze beide leeftijdsgroepen is nog een kleine groep. Er is niet voldoende leiding. De C.J.M.V. heeft ook hier een bibliotheek. De meisjesclubs, een van 12- tot 14-jarigen met 20 leden en een van 14-tot 16-jarigen met 35 leden zijn aangesloten bij de C.J.V,F. Men doet spelletjes na een inleiding. Een vrij onderwerp beviel niet; men vond het vaak te moeilijk. Volksdansen werd wel geprobeerd, doch wekte bij de bevolking weerstanden. Er is geen mannenvereniging. De vrouwenvereniging ,,Tabitha” doet veel nuttig werk, (maken van kledingstukken etc.). Dit wordt door de Bevolking wel gewaardeerd. Merkwaardig in deze Bondsgemeente is, dat de kerkelijke jeugdgroepen aangesloten zijn bij C.J.M.V. en C.J.V.F.
De Jonge Kerk in Zuid Beijerland, met enthousiasme na de oorlog begonnen met een groep, is nu op geen enkele wijze actief meer. Slechts enkelen gaan nog naar de Kadercursuskring in Nieuw Beijerland. Er is in het dorp geen goede lokaliteit waar men vergaderen kan. Ook het café beschikt niet over een geschikte zaal. Een zaaltje van de diaconie verkeert in zeer vervallen toestand; een andere lokaliteit „Ons Huis”, is totaal ongeschikt. Voor de watersnood was er een tekening en een begroting voor een jeugdgebouw. Men onderneemt acties ten bate van het “jeugd-gebouwfonds” en heeft reeds een aardig bedrag bijeen, dat echter nog veel te klein is om de plannen te verwezenlijken.
Klik op de afbeelding voor een vergroting
