2018 – AZ-Kunstprojecten bloeit in historisch pand

Dit artikel is gepubliceerd in de Hoeksche Waard Exclusief van januari 2018. U kunt dit artikel downloaden in PDF-formaat: 2018-01-hwe-kunstuitleen

De galerie AZ-Kunstprojekten is gevestigd in het buurtschap Zuidzijde in de gemeente Korendijk. Het onderkomen van AZK, aan de Zuidzijdsedijk 60 te Nieuw-Beijerland, is een laat-19e-eeuws schoolgebouw.

Bij de foto: Kunstuitleen galerie AZ-Kunstprojekten.

Sinds 1989

Sinds 1989 is de galerie en kunstuitleen AZK geopend, het was destijds de eerste niet-gesubsidieerde kunstuitleen voor bedrijven en particulieren in Zuid-Holland. De opening hield verband met de gemeentelijke herindeling, in 1984 werden Nieuw-Beijerland, Zuid-Beijerland. Piershil en Goudswaard samengevoegd tot de gemeente Korendijk. Toen vijf jaar later de wens om in Piershil een nieuw raadhuis te laten bouwen concreet werd, bracht het prijskaartje van 5 miljoen gulden diverse gemeentelijke gebouwen op de particuliere markt. Zo ook het voormalige onderkomen van de basisschool d’n Durpel. Aan de ingebruikname van het voormalige schoolgebouw werd in de begindagen als voorwaarde gesteld om het open te houden als stemlokaal. Veel bewoners herinneren zich nog de tijd toen hier om de zoveel jaar tussen de schilderijen een politieke stem kon worden uitgebracht.

Bij de foto: De expositie ‘Heleen van der Tuin’, te zien in de ruime gang.

Ontstaan van de school

Het ontstaan van de school gaat terug naar 16 januari 1880. Burgemeester Kluifhoofd van Zuid-Beijerland vraagt ‘conferentie’ aan met de gemeenteraad van Nieuw-Beijerland. Het overleg heeft ten doel om het onderwijs in het gehucht Zuidzijde te regelen. Gelegen tussen de twee dorpen en tussen de landerijen zijn er grote gezinnen genoeg hier, maar een echt schoolgebouw met een meesterswoning ontbreekt. Die wens komt in een stroomversnelling wanneer de schoolopziener van het arrondissement Dordrecht op 16 december 1881 laat weten dat de toestand van de bestaande school wordt afgekeurd. In oude documenten is te lezen dat twee jaar later opziener G. Blokhuis alle instanties informeert dat de nieuwe school conform de afspraken en het op 13 mei 1882 goedgekeurde bestek is opgeleverd.

In de oorlog

Er gaan verhalen dat tijdens de Tweede Wereldoorlog onderduikers werden verstopt in de kelder. Dat gebeurde in de periode na februari 1944, toen grote delen van de Hoeksche Waard onder water werden gezet (inundatie) door de Duitse bezetter. Een maand daarvoor had de Commissaris der Provincie Zuid-Holland nog goedkeuring gegeven voor het open houden van de school. Die speciale permissie was in de oorlog jaarlijks nodig, het aantal leerlingen lag onder het wettelijke minimum. Bij sluiting van de school moet driekwart van de leerlingen verder dan vijf kilometer reizen vanaf hun ouderlijk huis naar een andere school. Wegens de ingrijpende beperkingen van de vervoersmogelijkheden (benzine en rubber) was de instandhouding van de Openbare School voor gewoon lager onderwijs vereist, zo werd geredeneerd.

100 jarig bestaan

Ook na de oorlog hangt het wettelijk minimum aantal leerlingen als een zwaard van Damocles boven de school. Kort na de bouw vertoefden er in de twee lokalen wel negentig leerlingen, kort voor de sluiting was dat beeld heel anders. De tegenwoordig in Vlissingen woonachtige Bram Louwerse was het laatste hoofd der school. ,,Een jarenlang proces, altijd ging het over het aantal leerlingen. Toen ik begon in januari 1971 waren er nog 27 leerlingen, aan het einde in 1985 minder dan 10. Tussen de twee lokalen was een opening gemaakt, zodat ik iedereen in de gaten kon houden”. Kort voor de sluiting werd door inspanningen van het comité ‘100 jaar d’n durpel’ nog het eeuwfeest gevierd. Een reünie waar veel oud-leerlingen op afkwamen. Na een optreden van Anny en Paula van Wanrooy (wereldkampioenen accordeon), gitaar, zang en humor werd afgesloten met een barbecue. Het aftellen naar het einde kon beginnen.

Bij de foto: De flyer van het eeuwfeest uit 1983.

Herinneringen aan vroeger

Raadslid Alex Vink en hoofd der school M. van Zuuren legden op 23 april 1883 de eerste steen, het is te lezen in de gevelsteen op de kop van het gebouw. De vele verbouwingen door de jaren heen werden door lokale ondernemers uitgevoerd. Telkens bedoeld om de school weer aan de nieuwe eisen te laten voldoen. Met kwaststreken lieten ambachtslieden hun tijdstempels achter. “L. Boender Az, metselaar, 26 october 1914”, zo staat geschreven op een plankje. Misschien was hij het wel die zorgde voor de opmerkelijke aanblik van de voorgevel. Waarschijnlijk vanwege toenemend verkeer werden de grote ramen ooit dichtgemetseld. Naast de hoofdingang is nog altijd te zien dat leerlingen tijdens het speelkwartier hun namen in de muur krasten. Het speelplein werd verplaatst naar de westelijke kant van het gebouw, ook werd een kantoortje voor de hoofdmeester aangebouwd. Van de toiletgroep is één van de zeven toiletjes nog altijd in gebruik. Bij werkzaamheden, vanwege de huidige bestemming van het schoolgebouw, kwam ook de prachtige originele vloer weer tevoorschijn. Verstopt onder vezelplaat en linoleum.

Bij de foto: Toen de school nog een school was, 1973.

Verandering is een feit

Om de hoek bij de hoofdingang, eveneens ooit dichtgemetseld maar nu weer toegankelijk gemaakt, staat een toepasselijk spreuk: “Bij het trekken van de lijn is de verandering een feit”. Aangebracht voor een expositie, nu behorend bij het gebouw. De ruime gang geeft toegang tot de twee lokalen, een ideale omgeving voor AZK. Eén lokaal is ingericht als showroom, het andere lokaal is ideaal voor de opslag van kunstwerken. Kosten noch moeite werden gespaard om het slecht onderhouden pand een tweede leven te geven. En te behouden voor de buurt. Een tochtsluis bij de ingang, nieuwe kozijnen, door een noodzakelijke renovatie werd het dak opgelicht over de gehele lengte en werd fraaie woonruimte gecreëerd. Voor de rest staat het gehele gebouw in dienst van het kunstservicebedrijf. De temperatuur binnen de met kunst gevulde lokalen is constant. Ondanks alle veranderingen is de herkenbaarheid van het enorme pand bewaard gebleven. Dankzij het motto ‘conserveren, niet vernieuwen of moderniseren’ is het oude schoolgebouw aan de Zuidzijde nog altijd een lust voor het oog.

Bij de foto: Bij het trekken van de lijn is de verandering een feit.

Updated: juli 30, 2024 — 5:07 pm

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.