Dit artikel is gepubliceerd in de Hoeksche Waard Exclusief van 24 april 2018 (website HWE). U kunt dit artikel downloaden in PDF-formaat: HWE-HV- sGravendeel-24april2018
“Wie het verleden niet kent, zal geen greep krijgen op de toekomst.” Burgemeester Borgdorff gebruikte dit citaat in 2017 bij de opening van het nieuwe onderkomen van de Historische Vereniging ’s-Gravendeel.
Na diverse gedwongen verhuizingen heeft de vereniging een permanente thuisbasis gevonden. Het gebouw in het Nestpad is in eigendom verkregen en vormt het eindpunt van een rode draad van gedwongen verhuizingen.
Oud-voorzitter en ‘Hoofd Exposities’ Piet van ’t Riet was nauw betrokken bij de verhuizing. ,,Ik heb diverse geschikte plaatsen bezocht in het dorp. Allemaal met voor- en nadelen. Maar vooral met behoorlijke huurprijzen.” De recentelijke sluiting van het in 2003 door Joke van den Boogaard opgerichte Oranjemuseum in het Nestpad bood uitkomst. ,,Niet onze eerste keuze, we wilden liever in het zicht zitten. In het centrum.” Zelfs op meters afstand is het nieuwe verenigingsgebouw nog lastig te vinden. Via een smalle stenen trap moet worden afgedaald naar een verscholen pleintje. ,,Maar het is zeker een geschikt onderkomen. We waren het snel eens over de prijs. De gemeente Binnenmaas, als eigenaar van de grond, kon zich ook goed vinden in deze nieuwe bestemming. Gelukkig krijgen we altijd veel medewerking uit die hoek.” Het onderkomen van de vereniging maakte de afgelopen 24 jaar een soort tournee door het dorp. ,,We zijn begonnen in de kelder van het gemeentehuis”, zo herinnert zich Corry Robbemont. Ze was in 1994 medeoprichter van de vereniging en 
jarenlang secretaris. Nog altijd ondersteunt zij wekelijks in het archief. ,,In 1993 hielp ik mijn man bij de organisatie van een expositie, over de Watersnoodramp uit 1953. Hij is altijd met geschiedenis bezig. Er bestonden nog geen computers, dus ik hielp hem met typewerk. Zo ben ik aan de passie van mijn man verbonden geraakt. Kort daarop zijn wij ook gevraagd om een grote expositie ‘400 jaar ’s-Gravendeel te organiseren.” De exposities waren een groot succes, de vele bezoekers vergaapten zich aan de collectie van documentatie en foto’s. Nog tijdens die exposities kwamen (oud-)bewoners met nog meer materiaal op de proppen. En dat zette de betrokkenen aan het denken. ,,Oud-burgemeester Lodder, Leen van der Wulp en ik hebben in december 1993 een vergadering belegd, om te brainstormen. Wat willen we nu eigenlijk? Nadat ook burgemeester Salet enthousiast bleek kwamen we tot de oprichting van de Historische Vereniging ’s-Gravendeel, op 16 mei 1994.” De collectie mocht worden opgeslagen in de kelder van het gemeentehuis, Ariën van Heesen was de eerste archivaris. ,,We kregen ook een startsubsidie. Daarvan hebben we de eerste uitgave van ons verenigingsblad gefinancierd. In de pers hebben we toen onze plannen uitgebreid kenbaar gemaakt. Al snel hadden we 200 leden, een goede basis om serieus van start te gaan.” De eerste verhuizing, naar een ruimte in buurthuis de Biesband, voorzag in de behoefte om te kunnen vergaderen en om bezoekers te kunnen ontvangen. ,,Het doorzoeken van de collectie was in de beginjaren een heel karwei”, zo kijkt de tegenwoordige archivaris Peter Pot terug. ,,Doos voor doos alles doorzoeken. Het was zoeken naar een speld in een hooiberg, er zat nog geen structuur in. Als HV hebben we de intrede van de computer meegemaakt, in alle aspecten. Dat heeft veel veranderd.” Even leek er sprake van een gewenste uitbreiding binnen het buurthuis, de bouwcrisis zette een streep door de ambitieuze plannen. Een woningcorporatie regelde vervolgens onderdak in de Lijnzaadstraat 53, een woning naast de Biesband. Tot de volgende onheilstijding. Piet van ’t Riet: ,,Het woonhuis mocht op basis van nieuwe wetgeving niet meer worden onttrokken aan het wooncontingent. We zaten daar drie jaar, alles was net ingericht en klaar. Dat was een hele teleurstelling, we maakten daar een gezellige tijd mee.”
De volgende verhuizing bracht de vereniging naar de Openbare Bibliotheek. Als onderhuurder werd een contract voor vijf jaar afgesloten, de samenwerking tussen de twee instanties was zeer succesvol. Ook na de verhuizing in 2016 van de bibliotheek naar zorgcentrum Immanuël bleef die mogelijkheid van onderhuur bestaan. Een beperkt aanbod van ruimte en de drang naar het behoud van zelfstandigheid dreven de HV in de richting van het voormalige Oranjemuseum. Joop Tuk, bestuurslid en voorzitter van de werkgroep ‘Beeld en geluid’, beschrijft de moeite die werd gedaan voordat feestelijk kon worden geopend: ,,We besloten om alles in één keer goed te doen. Het was vroeger een houten barak van de duivenvereniging. Later zijn er stenen muren omheen gezet. Alles wat binnen die muren zat hebben we eruit gehaald.” Nieuwe wanden, plafonds, isolatie, elektra en verwarming. Van maart tot de opening in november was het flink aanpoten, het resultaat mag er zijn. De helft van de beschikbare zestig vierkante meters is in gebruik als archiefruimte, diverse kasten en stellingen werden geschonken door de bibliotheek. Meteen na de entree is een frisse vergader- en ontvangstruimte ingericht. Bezoekers kunnen gericht naar foto’s zoeken op de pc, de fotocollectie omvat bijna 30.000 exemplaren. Archivaris Peter Pot: ,,We verzamelen alleen dingen die betrekking hebben op ’s-Gravendeel. We zijn daarbij selectief. We zien onszelf als documentatiecentrum, eventuele voorwerpen moeten in onze vitrines passen. We adviseren vaak om de overige spullen naar het museum Hoeksche Waard te brengen.” Uitzondering op die regel is een enorme wapensteen, meteen na entree van het verenigingsgebouw eist deze alle aandacht op. Piet van ’t Riet: ,,Deze steen werd ooit geplaatst op het ‘nieuwe’ gemeentehuis. Het is het wapen van ’s-Gravendeel, zoals dit werd gevoerd vanaf 1816. Bij de afbraak van het gemeentehuis kwam het in stukken in het water terecht. Mijn vrouw heeft het wapen, in samenwerking met een keramiek atelier, gerestaureerd. Dat was ook de voorwaarde van deze schenking aan ons.” Met circa 630 leden in het tienduizend inwoners tellende dorp is de basis stabiel. Van ’t Riet: ,,We zijn dankbaar dat er zoveel mensen interesse hebben in het verleden van hun ouders en voorouders en de omgeving waar het allemaal heeft plaats gevonden. We zijn alle vrijwilligers, die de Historische Vereniging ’s-Gravendeel steunen, veel dank verschuldigd.” Iedereen met vragen over het verleden van het dorp kan terecht aan het Nestpad 6, ieder lid ontvangt vier keer per jaar het contactblad ’s-Gravendeel door de eeuwen heen. ,,Volgend jaar verschijnt de honderdste uitgave van ons blad. Het ontvangen en het lezen daarvan is voor veel mensen ‘de vereniging’. We zijn blij dat men bereid is ons zo te ondersteunen, het is een soort crowdfunding. Een mondiale zelfs, want we hebben leden tot in Nieuw-Zeeland, Canada en Zuid-Amerika”, zo besluit Van ’t Riet.
