Dit artikel is gepubliceerd in de Hoeksche Waard Exclusief van augustus 2023. U kunt dit artikel downloaden in PDF-formaat: hwe-08-2023-mobilisatie-album
Prachtige collectie foto’s van Numansdorp en Willemstad
Mobilisatie-Album Numansdorp 1915-1919
Binnen de diverse Facebook-koopgroepen uit de Hoeksche Waard kom je de mooiste dingen tegen. Blij verrast was ik met de ontdekking van het Mobilisatie-Album, met een schat aan foto’s uit Numansdorp en Willemstad van meer dan 100 jaar geleden. ,,Hier ga ik over publiceren, daarna schenk ik ‘m aan de Historische Club Numansdorp’’, zo liet ik de aanbieder weten. ,,Het album is altijd in het bezit geweest van mijn ouders, je mag het gratis meenemen voor zo’n goed doel”, zo antwoordde de Numansdorpse Jacqueline Aalbers.
Nadat in 1914 de ‘Grote Oorlog’ uitbrak bleef Nederland de volledige duur van vier jaar neutraal en vocht het niet mee. Wel werd ons leger gemobiliseerd, bestaande uit de militie (het veldleger), de landweer (die bewaakte onder meer de grens, kust, bruggen en spoorwegen) en de landstorm. Er werden in totaal 200.000 mensen opgeroepen. Zo kwam de 3e compagnie van het 40e bataljon Landweer Infanterie in de periode 1915-1918 terecht in Numansdorp en Willemstad. Er werd gebruik gemaakt van bestaande bouwwerken, in Numansdorp werd ook nog eens een compleet barakkencomplex aangelegd. De manschappen hielden zich bezig met wachtlopen en oefeningen. Om nieuwe wapens en tactieken te oefenen werden zelfs de loopgraven van het oorlogsfront nagebouwd. In de praktijk bleek verveling de grootste vijand te zijn. Vanuit de legerleiding werden daarom initiatieven georganiseerd, zoals muziek- en toneeluitvoeringen, cursussen, schietwedstrijden, tentoonstellingen en sportwedstrijden. Op 24 december 1918 werden de manschappen, kort na het einde van ‘De Eerste Wereldoorlog’, op verlof gestuurd en mochten zij terugkeren naar huis en haard. Dit tot grote opluchting, want de jarenlange legering in vaak slechte omstandigheden, de steeds minder goede rantsoenen en de uitzichtloosheid van het eentonige gemobiliseerde bestaan leidden tot grote spanningen.
Het ontstaan van het album
Wat doen we met het kasgeld dat we nog in bezit hebben? Deze vraag werd voorgelegd aan commandant U. Voorman aan het einde van 1918. Hij stelde voor om een herinneringsalbum te laten maken, met daarin de foto’s die gedurende de periode 15 augustus 1915 tot 1 januari 1918 bij de compagnie in Numansdorp en Willemstad werden gemaakt. Er werd een ‘Liquidatiecommissie’ gevormd en stappen werden gezet om het plan uit te voeren. Vanwege hoge kosten en de afwezigheid van alle benodigdheden (zoals kunstdrukpapier) werd besloten om betere tijden af te wachten. Toen later bleek dat in het buitenland op zeer voordelige voorwaarden het album gedrukt kon worden gingen alle originele foto’s verloren, vanwege ‘daar heerschende communistische woelingen’. Door het bezit van duplicaten en het opvragen van cliche’s bij fotografen is het album er toch gekomen. De firma L. van Leer & Co uit Amsterdam kreeg de complimenten voor het uitvoeren van de klus, dit tegen een aannemelijke prijs. In maart 1922 verscheen het ‘Mobilisatie-Album, verzamelde photographieën ter herinnering aan mijnen diensttijd bij de 3e compagnie, 40e bataljon Landweer Infanterie 1915-1919’. In het voorwoord schreef Voorman: ,,Bij het doorbladeren van het album, zullen de in beeld gebrachte momenten uit het compagniesleven, een ieder weder voor den geest komen. Dat dan de herinnering aan zeer moeilijke tijden de wetenschap levere, dat Uw diensten werden gewaardeerd, dat Gij, door het vervullen van Uw plicht Uw vaderland en Koningin diende en tot handhaving van ons onafhankelijk Volksbestaan het Uwe hebt bijgedragen”.
De vormgeving van het album
Het album werd uitgegeven in oblong-formaat, met een hoogte van 24 centimeter en een breedte van 31 centimeter. Binnen de bedrukte kartonnen omslag bevinden zich 42 vellen hoogwaardig papier, aan twee zijden bedrukt en voorzien van 88 foto’s. Links zijn alle pagina’s geperforeerd en door middel van een blauw koord aan elkaar bevestigd. Een exemplaar van deze fraaie uitgave maakt ook deel uit van de collectie van het Nationaal Militair Museum in Soest.
Inhoud van het album (Numansdorp en Willemstad)
Het album opent met foto’s van diverse officieren. Poserend in groepsverband en afgesloten met een opname van de ‘Koffietafel der onderofficieren te Numansdorp’. Daarna volgen enkele foto’s van het barakkencomplex in Numansdorp; zoals een vergezicht, de administratie, de kantine en een soldatenkamer. Dat de soldaten ook elders verbleven blijkt uit de foto ‘Soldatenverblijf ingericht in het ruim van een Rijnaak, liggende te Numansdorp’. Drie foto’s van de overstroming na een dijkdoorbraak worden gevolgd door een foto van de compagnie-schoenmakers. Diverse opnamen van de Huisvlijttentoonstelling in zowel Numansdorp (1916) als Willemstad (1918) worden afgewisseld met groepsfoto’s van diverse lichtingen soldaten. Enkele toneelfoto’s, een avondconcert in Willemstad en de overdracht van het gedenkteken bij de Landpoort aldaar volgen. Dat ook werd geoefend blijkt uit de foto’s ‘4-daagsche oefening stelling Hollandsch Diep en Volkerak’, ‘Vooroefening Sportdemonstratie Houtrust’, ‘Handgranatenschool’ en ‘De Patrouillewedstrijd’. De aanleg van betonnen schuilplaatsen aan de Stadschendijk in Willemstad komt ruim aan bod, net als de schietwedstrijden om de Mobilisatie-beker. De bijzondere collectie wordt afgesloten met foto’s van de winnaars en de prijzentafel van de Marga-Schietwedstrijd (Numansdorp 1916) en het bezoek van H.M. de Koningin aan Willemstad.
De Historische Club Numansdorp (HCN)
De Historische Club Numansdorp werd opgericht op 10 juli 2021. De doelstelling is het verzamelen van oude foto’s, documenten en andere Numansdorp gerelateerde zaken die de moeite waard zijn om voor het nageslacht te bewaren. Er wordt bekeken welke activiteiten voor het dorp gedaan kunnen worden om nog meer zichtbaar te zijn met de geschiedenis van het dorp. Voor meer informatie kunt u een bericht sturen naar info@historischnumansdorp.nl.