1929 – De demping van de molhaven

In 1929 kwam er een einde aan de zogenaamde molhaven. Dit haventje stond dwars op de Kade, ongeveer ter hoogte van de latere supermarkt Spar. Het haventje moest worden gedempt, vanwege toenemende activiteit op de Kade. Een ‘uitholling overdwars’ heeft nog jaren lang die plek gemarkeerd.

Foto ‘Blik op de molhaven’ – circa 1915

Op deze foto zien we voor het motorschip van Teunis Stok (zie ook 1912 – Kade 16) de inham van de molhaven. 

Knipsel ‘Aanbesteding in de krant’ – 18 juni 1929

Daarmee kwam een einde aan de ‘parkeerplaats’ van een bijzondere verschijning in de Piershilse haven: de mol. Al in de zestiende eeuw was dit vaartuig in deze omgeving in gebruik. Het oorspronkelijke exemplaar was van grenenhout, deze werd later vervangen door een schuit van ijzer.

Foto ‘Schipper Groenenberg op de mol’ – circa 1939

Op deze foto zien we schipper Groenenberg (die o.a. ook havenmeester, sluiswachter, postbode en postkantoorhouder was) op de de mol in Piershil. Links op de achtergrond ziet u de achterzijde van de woningen aan de Sluisjesdijk. Opmerkelijk is de bijna aaneengesloten beplanting met schietwilgen, dit ter versteviging van de oeverwal langs het binnenspui. Aan het einde van de bomenrij zijn twee grote huizen te zien: het bedrijfspand en het woonhuis van de familie Bosman. De dijkhuisjes rechts daarvan stonden aan de overzijde van de Sluisjesdijk en zijn later gesloopt t.b.v. de rondweg “Buitenom”. De heer Groenenberg zit op een rondsel dat over de hele breedte van het schip aanwezig was. Dit kon worden rondgedraaid d.m.v. een staak, die in een van de aangebrachte vierkante gaten kon worden gestoken; twee ervan zijn zichtbaar bij zijn benen.    

Foto ‘Poseren op de mol’ – 1939

Schipper A. (Arie of Aai) Groenenberg met zijn poserende zoon Gerrit Groenenberg. De foto is vermoedelijke gemaakt tijdens de mobilisatie van 1939-1940. De dame op de foto is Riek Smits, dochter van schipper Henk Smits. 

De werking van de mol

Geregeld werd de Piershilse haven (1,5 kilometer lengte) volledig schoon gemaakt. De mol begon zijn werk op circa 30 meter vanaf de mond van de haven (vanaf het Spui gerekend) en iedere dag ging hij een stukje verder. 

Een mol is een schuit met platte bodem, van achteren breed en met een stompe punt aan de voorzijde. In ondiep water kan er grond en modder mee worden losgewoeld. Over de gehele breedte van het schip was een rondsel aanwezig dat kon worden rondgedraaid d.m.v. een staak. Deze staak werd vergrendeld in vierkante gaten. Door middel van het rondsel kon een grote “hark” aan kabels worden neergelaten en opgehaald; met die hark werd dan de bodem van de haven schoon geschraapt. Links en rechts van de hark bevonden zich twee “vleugels”, die werden uitgeklapt en met een ketting aan de boorden vastgezet. Met deze vleugels werden de riet- en grasoevers van de haven schoongeveegd. Om de mol met neergelaten hark en uitstaande vleugels door de haven te bewegen was veel kracht nodig. En die werd verkregen door bij laag tij (eb) de sluis tussen binnenspui en haven open te zetten. Het binnenspui liep dan met veel geweld leeg en de enorme watermassa perste de mol de haven uit, alle ongewenste begroeiing en vuil van bodem en oevers meevoerend naar het Spui (voor de oudere Piershillenaars, het Buitenspui). 

Foto ‘Het binnenspui en de sluis’ – omstreeks 1950

Op deze foto van omstreeks 1950 is links de sluis te zien, daarachter het water in het binnenspui. Eind jaren zeventig werd dit binnenspui gedempt en werden hier de achtertuinen van de bebouwing aan de sluisjesdijk verlengd. Het gebied rechts is ook volgelopen, het had een functie als waterreservoir bij hoog water.

De schipper (eerst T. Zwijnenburg, later B. en A. Groenenberg) stapte aan de wal terwijl hij het touw vasthield, dat aan de kop van de mol was bevestigd. Daardoor draaide de mol door de ebstroom in het Spui en met vloed kwam hij weer (met opgehaalde hark en ingeklapte vleugels) de haven binnen tot zijn ligplaats de molhaven.

De volgende dag begon hij zijn werk op circa 60 meter van de mond van de haven en zo ging dat door tot de bocht van de havenkom. De schipper stond dan met een stevig vaarboom voorop om te voorkomen dat de voorsteven bij de kromming in de kant zou schieten.

In de tijd dat er ‘gemold’ werd mochten er natuurlijk geen schepen de haven binnenkomen. Zes uur voordat men het water begon te spuien werd aan de kop van de haven (aan het Spui dus) de spuivlag geplaatst. Dit was een grote driehoekige blauwe vlag met daarop de witte letters ‘Spuien’. Deze vlag werd ook bij de havenkom nabij de kade geplaatst zodat schippers wisten dat ze hun schip goed moesten meren en dat ze niet mochten vertrekken. Wanneer er geen water stond in het binnenspui dan werd een soort mol met mast en zeil gebruikt. Met gunstige wind krabde men bij eb, al zeilende, de bodem schoon. Deze mollen waren voorlopers van de baggerwerktuigen.

Foto ‘Ingang spuisluis’ – circa 1946

Op deze foto poseert Bram Bokhout op de Kade van Piershil. Op de achtergrond is de opening te zien waardoor het water krachtig de haven binnen stroomde. Ook te zien is de PH1, de boot van beroepsvisser Piet de Heer. Bram draagt een zogenaamd H.A.R.K.-uniform, zie 1946 – Reclameplaatje voor H.A.R.K.

Foto ‘Bij de Spuisluis’ – omstreeks 1957

Rechts het bootje van Piet de Heer, links de Spuisluis.

Na het verdwijnen van de molhaven in 1929 heeft de mol overigens nog lang dienst gedaan. Zij lag achter aan de Kade gemeerd, en ook wel in de uitmonding van een watergang door de Aanwaspolder, die vanaf de Molendijk (ter hoogte van hoeve Bouwlust) in westelijke richting liep, en via een duiker in de haven uitkwam. Ook in Goudswaard werd deze mol regelmatig afgemeerd. Met het afsluiten van de haven verdween ook de mol voorgoed uit het dorpsbeeld. Talloze kinderen zijn er op en af gesprongen terwijl hij in de molhaven lag. Uiteraard was dit verboden, vanwege het gevaar tussen wal en schip te geraken.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.