1872 – Het watergemaal van Goudswaard

In 1872 legde de 7-jarige dochter van dijkgraaf Hoorweg de eerste steen van het watergemaal in Goudswaard. Agrariër Bas Ampt kocht het leegstaande pand in 2006 en maakte er met een aantal enthousiaste mensen een woning van, met uitzicht over de Oud-Korendijkse polder.

Als onderdeel van de ruilverkaveling Strienemonde-Korendijk werden in 1973 vijf van de acht gemalen buiten dienst gesteld, waaronder de Korendijkse exemplaren in Piershil, Goudswaard en Nieuw-Beijerland. De taak werd overgenomen door het grote en nieuwe gemaal te Nieuwendijk, dat vanaf dat moment de gehele westpunt van de Hoeksche Waard bemaalde. Het polderwater kwam hierdoor niet langer in het Spui terecht, maar in het Vuile Gat te Nieuwendijk. ,,Het gemaal in Goudswaard is gekocht door de gemeente,” zo weet Bas Ampt. ,,Het werd gebruikt om het rioolwater van Goudswaard via de haven naar het Spui te pompen.” Na de aanleg van een zuiveringsinstallatie verviel ook die functie en begon het tijdperk van leegstand en verpaupering. ,,Aan het gebouw is nooit onderhoud gepleegd door de gemeente. Gedurende 30 jaar liepen de muren vol met water en bevroren steeds. Ook groeide er een dikke klimop tegen het pand.” Toen het pand te koop kwam had Ampt meteen interesse, de restauratie van zijn eigen nabijgelegen boerderij was in de afrondende fase. ,,Ik ben er eens omheen gelopen, de locatie en de uitdaging spraken mij wel aan.” Hoewel Ampt het al snel eens kon worden over de aankoopsom kwam er een kink in de kabel. Hij gunde de aankoop aan een ander die om woonruimte verlegen zat. Deze ontwikkeling, waarbij werd getracht het pand voor een symbolisch bedrag in handen te krijgen, had financiële consequenties. ,,Die partij kwam er dus niet uit met de gemeente, het gemaal werd daardoor ook getaxeerd. Uiteindelijk, jaren later, heb ik het bedrag dat was afgesproken in guldens in euro’s moeten betalen.” Het opknappen bleek een enorme klus, vol overgave werkte Ampt met een timmerman en een metselaar aan het project. ,,We troffen een enorme bende aan, verschrikkelijk gewoon! Er stonden enorme pompen, met pijpen met een wanddikte van vier centimeter.” Het verwijderen van het metaal had nog heel wat voeten in aarde. ,,Ik heb er een oudijzerboer voor ingehuurd om het ijzer te laten verwijderen. Maar toen hij de elektromotor eruit had liep hij hard weg, met de motor. Ik heb hem nooit meer teruggezien, we moesten dus zelf aan de slag.” Met een AGM-lasersnijmachine, eigendom van de brandweer in Rotterdam, lukte het om al het metaal uit het huis te krijgen. ,,De pijpen die eruit kwamen wogen 3 ton per stuk, alles is naar de oudijzerboer gegaan. Onder het huis is zo’n dikke pijp bij de aanzuigkant nog te zien.” Tegenwoordig is de kelder van het gemaal ingericht als doucheruimte, de gewelven en de oude watergang zijn gerestaureerd. ,,Via een kapot plateau en een gat konden we in die ruimte komen. We hebben er een meter bagger uitgeschept. Met een nieuwe stenen trap en een authentiek ogende deur is dat nu een fraaie ruimte geworden.” De complete verbouwing van het gemaal heeft Ampt zelf bedacht, samen met zijn timmerman Nico Klein. ,,Ieder keer tijdens de koffie vergaderen, nieuwe plannen maken. Onze werkbesprekingen gingen letterlijk van stap tot stap.” Aan de zijkant van het gemaal bevindt zich een aanbouw, dit vanwege de komst van een nieuwe stoommachine in 1913. ,,Het gemaal heeft door de jaren heen gelopen op stoom, diesel en elektro. Die laatste fase heb ik nog meegemaakt.” Tijdens de verbouwing van de begane grond heeft Ampt getracht de oude situatie te herstellen en te respecteren. Met ijsselstenen werd de achterkant weer opgeknapt, twee ramen werden omgebouwd tot openslaande deuren. ,,Met toegang tot het houten terras achter, boven die deuren zijn passende bogen gemetseld. Aan de zijkant zijn er voor de lichtinval drie extra ramen bijgekomen.” De bovenverdieping van het pand, bestaande uit een slaapkamer gelegen aan de noordelijke zijde, heeft een opmerkelijk geschiedenis: ,,De bovenverdieping zat te dicht bij de nok, de planken en balken waren verrot. Tachtig centimeter lager hebben we een nieuwe vloer gemaakt, gemaakt van de oude meerpalen uit de haven van Puttershoek. Die hebben eerst tien jaar liggen drogen in mijn schuur. Daarna hadden we er nog één over, daarvan hebben we de trap naar boven gemaakt.” Momenteel wordt het gemaal door Ampt verhuurd, ooit denkt hij nog op zoek te gaan naar een koper. ,,Maar eerst komen de dijkverhogingen er aan, in mei gaan ze beginnen hier. Gelukkig krijgen wij demontabele schotten op de dijk, anders zou alle uitzicht zijn verdwenen.” Het uitzicht rondom het gemaal veranderde voor het laatst in de vorige eeuw, toen de naastgelegen woningen werden gesloopt. ,,Daar zat vroeger de smid van Goudswaard, de familie Kok. Landbouwwerktuigen scherp maken, een smederij met een grote blaasbalg.” Naast het watergemaal staat tegenwoordig weer een werkende pomp, de functie van het gemaal is op die manier deels hersteld door het waterschap. ,,In 1998 stond het hier langs de Sandee helemaal blank. Met noodpompen zijn we toen zelf aan de slag gegaan. De nieuwe pomp lost die problemen gelukkig op.” In 1977 is het Goudswaardse gemaal op de monumentenlijst geplaatst, met als reden ‘van belang wegens de betekenis als monument van bedrijf en techniek’. Voor Bas Ampt is het watergemaal vooral een monument van zijn vriendschap met timmerman Nico Klein geworden. ,,Ruim drieënhalf jaar zijn we bezig geweest om er iets moois van te maken. Een prachtige tijd met veel gezellige uren, we zijn echt trots op het eindresultaat”.