In maart 1932 ging de kerk in Zuid-Beijerland in vlammen op (zie ook dit artikel), in december 1933 werd de nieuwe Eendrachtskerk al in gebruik genomen.
Knipsels (foto’s) van de brand uit 1932
Verslag van de brand – Nieuwe Leidsche Courant 31 maart 1932
KERK DOOR HET VUUR VERWOEST
De Zuid-Beijerlandsche Brandweer stond voor een hopelooze taak
DRIE HUIZEN GINGEN MEDE IN VLAMMEN OP
Een onzer verslaggevers meldt ons d.d. gister: Het uit 1679 dateerende kerkgebouw der Ned. Herv. Gemeente te Zuid-Beijerland, is vanmiddag in een uur tijds totaal door het vuur verwoest. Te omstreeks een uur werd het vuur ontdekt in een torentje, dat aan de Westzijde boven het kerkdak uitsteekt en, aangewakkerd door den fellen Zuid-Westen-wind grepen de vlammen zoo snel om zich heen, dat er geen houden aan was en ‘het geheele gebouw in een oogwenk tijds in lichter laaien stond. De plaatselijke brandweer, geassisteerd door de motorspuit van Nieuw Beijerland ,stond machteloos tegen het geweld van het vuur. Door de groote hitte geraakte ook een arbeidershuisje, dat tegenover de kerk stond in brand en twee daaraan grenzende huizen waren toen evenmin te behouden. Eerst te 4 uur was men het vuur volkomen meester.
Het kerkje.
De verbrande kerk was geen wijdsch gebouw, dat reeds van verre de aandacht trok, maar meer een eenvoudige kapel, die aan het eind der 17de eeuw als een zwaluw nest tegen den dijk werd opgetrokken in het midden van de buurtschap de Hitzert. Vóórdien was het Vuile gat nog niet als thans voor een groot deel ingepolderd en eerst na het ontstaan van de Hitzertsche Polder kwam hier een kleine gemeente tot openbaring, die van de Ambachtsheerlijkheid een stuk gronds tegen den dijk in erfpacht kreeg. Het kerkje werd als zoovele andere het centrum van het dorpsleven van de Hitzert, de latere gemeente Zuid-Beijerland. Aanvankelijk was het niet meer dan een rechthoekig gebouw met ongeveer 300 zitplaatsen. Aan de Westgevel vonden we nog, zwartgeblakerd door de vlammen een arduinsteen, met het opschrift: Deesen toorn geheght aan de kerke in den jaare 1696 volgens resolutie van de Regeerende Regenten en den Kerkmeester P. Dom.
De buurtschap schijnt dus reeds spoedig de behoefte te hebben gevoeld om de uiterlijke kenteekenen van haar bestaan in het rond te doen kennen door een — zij het eenvoudige — torenspits. Deze schijnt aanvankelijk van hout te geweest, want bij nog onlangs uitgevoerd restauratiewerk vond men de kenteekenen, dat de houten piek in 1777 was vervangen door een steenen toren, gedeeltelijk met lei bedekt, waarin ook een klok met uurwerk was aangebracht. In het laatst der vorige eeuw breidde de kerkelijke gemeente zich dermate uit, dat men steeds plaatsen te kort kwam en in 1893 werd onder Ds. Jonkers de kerk aan de achterzijde met een zijbeuk vergroot, zoodat zij een kruisvorm kreeg. Nog later was verdere uitbreiding noodig en werd ’n galerij bijgebouwd. In totaal had de kerk nu ongeveer 550 zitplaatsen. Was het orgel niet van bijzondere kwaliteiten, de preekstoel was een mooi oud-eiken stuk, hoewel natuurlijk naar den eisch van de 19de-eeuwsche wansmaak onder een verflaag weggewerkt. Er waren juist plannen om het interieur van het gebouw wat op te knappen en dan tevens den kansel weer in zijn oorspronkelijken staat terug te brengen, maar dit behoort nu helaas tot de nooit meer te vervullen wenschen.
Gistermiddag precies 12 uur heeft de klokkenluider voor het laatst zijn taak verricht. Ruim een uur later, te kwart over een, werd de pastor loci, Ds. Griethuizen, die juist aan den maaltijd zat, gewaarschuwd, dat de kerk in brand stond. Inderdaad waren bij den toren de vlammen al te zien en aangezien de kerk midden in het dorp stond, was direct heel de gemeente op de been. De plaatselijke brandweer rukte onder leiding van opperbrandmeester Boer oogenblikkelijk uit, de spuit stond gesteld schuin tegenover de kerk, zoodat men er al niet vlugger bij kon zijn, dan men er was en direct werd een slang uitgelegd van de 300 M. verder staande brandkraan op de waterleiding naar de brandende kerk, spoedig gevolgd door een tweede slang. De handbrandspuit zelf werd geposteerd bij een benedendijks gelegen sloot en potige dorpelingen stonden al spoedig aan den zwengel om te pompen wat er te pompen was. Intusschen bleek al dadelijk dat men voor een hopelooze taak stond. Burgemeester Zonneveld vroeg dan ook direct telefonisch de assistentie van de motorspuit uit Nieuw-Beijerland, die over veel grootere capaciteit beschikt. Deze was reeds een kwartier na het uitbreken van den brand ter plaatse, wat wel een bijzondere prestatie mag worden genoemd. De burgemeester van Nieuw-Beijerland, de beer L. Bolman, kwam ook over om zoo mogelijk nog van dienst te zijn. Hoe vlug de brandweer ook was, zij kon niet verhinderen, dat het kerkgebouw spoedig van achter naar voor één vlammenzee werd. Ook de consistoriekamer, die aan de kerk is aangebouwd, stond al in brand toen DS. Griethuizen er binnendrong om nog enkele archiefstukken in veiligheid te brengen. Tot geruststelling van zijn bezorgde gemeenteleden kwam hij weer ongedeerd terug met de jongste kerkelijke registers.
De brand slaat over.
De felle Zuid-Wester loeide door de reeds lang versplinterde kerkramen en deed de vlammen als in een goed gestookte oven aanwakkeren. De hitte werd onverdraaglijk en men kon het op den 6 M. breeden dijk voor het kerkgebouw niet uithouden. Van ter zijde moest de brandweer het vuur bestrijden en dapper klom zij op de daken van belendende huizen en op de pastorie, om te doen wat mogelijk was. Met zes stralen werd het vuur bestreden, maar aan de voorzijde hadden de vlammen vrij spel en breede vuurtongen schoten naar buiten. Plotseling werd ontdekt, dat het recht tegenover de kerk gelegen huisje van H. Pors in brand stond. Deze drijft een manufacturenhandeltje en had een zieke moeder en een zieke zuster in huis. Beide zieken liepen groot gevaar en konden niet dan met moeite worden gered. Zij zijn bij de familie W. Troost ondergebracht en natuurlijk geschokt door deze overhaaste vlucht
De schade.
Van het vriendelijke kerkgebouw waren toen alleen de vier kale muren nog overgebleven en zelfs deze waren nog sterk gescheurd en zullen wel omgetrokken moeten worden. Alleen een mooie lei-perenboom die aan de zuidzijde langs de kerkmuur groeide kwam geheel ongedeerd uit den strijd te voorschijn en belooft prachtig te zullen bloeien. Of er nog vruchten van geplukt zullen worden? Het kerkgebouw en de toren waren bij twee verschillende maatschappijen verzekerd. De schade werd door den president kerkvoogd, den heer A. Visser, geschat op rond een ton. De verbrande arbeidershuisjes waren ook verzekerd, doch de inboedel niet. Vooral de familie Pors, die toch reeds veel onder de tegenheden des levens gebukt gaat, is zwaar getroffen en men vraagt zich af hoe de invalide man met zijn zieke moeder en zuster geholpen moeten worden. De diaconiegelden en het oude archief van de stichting der kerk af waren geborgen in een Lips brandkast. Na den brand bleek, dat alles intact was en daaraan geen schade is toegebracht. Uiteraard staat men voor de moeilijkheid, waar de gemeente thans moet vergaderen. Door de Geref. Kerk is bereids haar kerkgebouw als noodhulp aan de Ned. Herv. Gemeente aangeboden. In elk geval zal spoedig een nieuw kerkgebouw moeten verrijzen.
Folder ‘Spoedig een nieuw kerkgebouw’
Het verslag van de brand werd afgesloten met de zin ‘In elk geval zal spoedig een nieuw kerkgebouw moeten verrijzen’. Dat gebeurde ook: in 1933 werd de nieuwe Eendrachtskerk geopend.
De Eendrachtskerk heeft ook een eigen website: klik hier.
Pentekening ‘Eendrachtskerk Zuid-Beijerland’ – 1935
Uit: Kerkfolder
Ansichtkaarten ‘Eendrachtskerk Zuid-Beijerland’
